16 Pułk Ułanów Wielkopolskich im. gen. dyw. Gustawa Orlicza-Dreszera 1918-1939

Obszerne dzieło K. Drozdowskiego i P. Jerzykowskiego po raz pierszy ukazuje w pełnej krasie historię 16 Pułk Ułanów Wlkopolskich. Jest to piersza monografia prezenutjaca całą historię jednostki. Ukazało się niewiele publikacji na jego temat, a te, które powstały, zostały mocno skrytykowane przez ostatnich żyjących ułanów. Większą wartość mają nieliczne artykuły naukowe oraz spisane wspomnienia. Cennym źródłem informacji dla autorów były zbiory Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Bydgoszczy, zwłaszcza artykuły z wydawanego latach 1920-1939 „Dziennika Bydgoskiego”. Wiele z nich uzupełniło historie znane z dokumentów wojskowych, ubarwiając je o ciekawy opis wydarzeń, a niekiedy stanowiły jedyne ich źródło. Podczas kwerendy w Centralnym Archwum Wojskowym okazało się, że 16 Pułk Ułanów posiada najlepiej zachowany zasób archiwalny z najbardziej cennymi rozkazami dziennymi pułku. Pozwoliło to na odtworzenie, niemalże dzień po dniu, historii żołnierzy służących w tej jednostce.
Zalązkiem 16 Pułku Ułanów Wielkop. Był utworzony 29 XII 1918 r w miasteczku Lwówek i majątku Posadowo oddział jazdy złożony z Polaków, byłych kawalerzystów armii niemieckiej. Dnia 5 I 1919 r. oddział w sile 33 szabel pod dowództwem plut. W. Świerczyka zameldował się u dowódcy Frontu Zachodniego, płk. M. Milewskiego. W dniu 29 I 1919 r. został przemianowany na Szwadron Jazdy Okręgu II. Stał się on kadrą dla formowanego od 29 V w Biedrusku pod Poznaniem 2 Pułku Ułanów Wielkopolskich. Dnia 18 XI 1919 r. pułk otrzymał sztandar, który został ukryty we wrześniu 1939 r. (obecnie znajduje się w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie). W styczniu 1920 r. pułk w pełnym składzie wkroczył do Bydgoszczy, która stała się dla niego miastem garnizonowym do 1939 r.. Stacjonował w koszarach przy ul. Szubińskiej. W związku z połączeniem Wojsk Wielkopolskich z Siłami Zbrojnymi Rzeczypospolitej pułk otrzymał nową numerację 16/2 Pułk Ułanów Wielkopolskich. W 1920 r. pułk wyruszył na front wschodni, gdzie brał udział w walkach z bolszewikami pod Bereźnem, Brodami, Jazłowczykiem i Szczurowicami, a w ostatniej fazie wojny – pod Białymstokiem, Wisznicą i Baszami. We wrzesniu 1920 r. pułk walczył na Suwalszczyżnie z wojskami litewskimi. Dnia 31 XII 1937 r. Minister Spraw Wojskowych gen. T. Kasprzycki nadał pułkowi nazwę „16 Pułk Ułanów Wielkopolskich imienia generała dywizji Gustawa Orlicza-Dreszera”. Wybuch wojny 1 IX 1939 r. zastał pułk w okolicach Chojnic i Tucholi. W wyniku ciężkich walk z oddziałami pancernymi gen. H. Guderiana w Borach Tucholskich (Bukowiec, Górna Grupa, Poledno) oraz bombardowań lotniczych 7 IX 1939 r. pułk przestał istnieć jako zwarta jednostka (straty sięgały 40% stanu osobowego). Pomimo tego 150 ułanów 16 Pułku walczyło 2-5 X 1939 r. pod Kockiem. Ośrodek Zapasowy zmobilizował 2 szwadrony konne, 3 spieszone oraz dwa plutony kolarzy. Oddziały te walczyły w szeregach Zgrupowania Kawalerii „Garwolin” i zostały rozwiązane po II bitwie pod Tomaszowem Lubelskim (22-26 IX 1939 r.). Za działanie bojowe ułanom nadano 45 Krzyży Walecznych.