Oficerowie najwyższego szczebla Armii Czerwonej musieli zdawać sobie sprawę z popełnianych przez ich żołnierzy zbrodni na Polakach. Jak podaje R. Kozłowski – W sierpniu 1950 r. dowództwo wojsk radzieckich w Polsce zwróciło się do rządu polskiego z dosyć nietypową prośbą, świadczącą o nierównoprawności obu partnerów, mianowicie, aby odpowiednie władze polskie nakazały zniszczenie dokumentacji związanej z pobytem Armii Czerwonej na terytorium państwa polskiego, poczynając od roku 1945. Jak wyjaśnił delegat Rządu RP przy Dowództwie Północnej Grupy Wojsk Armii Radzieckiej, płk Teodor Kusznieruk, Rosjanie wyrażali obawę, iż różne informacje zawarte w tych dokumentach mogą dostać się w niepowołane ręce i ujawnić tym samym tajemnicę wojskową. Płk Kusznieruk w swoim piśmie wskazywał polskie instytucje, urzędy, władze itd., w których mogły znajdować się owe dokumenty[1].
Polską odpowiedzią było oczywiście pełne poddanie się woli ciemiężyciela ze wschodu. Ówczesny wicepremier Aleksander Zawadzki wydał polecenie nakazujące zniszczenie wskazywanej przez sowietów dokumentacji. Jakich rozmiarów i jaki był efekt końcowy wykonania tego polecenia nie wiemy. Sowiecki okupant zacierał ślady swojej bytności na ziemiach polskich, by w przyszłości nie musieć odpowiadać finansowo za swoje postępki. A że do licznych kradzieży i zaboru mienia prywatnego dochodziło nagminnie niech świadczy pismo Komitetu Grodzkiego i Powiatowego PPS w Toruniu:
Komitet Grodzki i Powiatowy PPS w Toruniu prosi niniejszym o powzięcie natychmiastowych i koniecznych kroków dla zabezpieczenia zbiorów powiatu przed zabraniem, jak to się stało ze zbiorami, jakie były w roku gospodarczym 1944/45. W załączeniu przedkłada się zestawienie sporządzone przez Powiatowego Inspektora dla Spraw Świadczeń Rzeczowych, ujawnione na międzypartyjnej komisji dla spraw świadczeń rzeczowych w dn. 27 VII 1945 r., z którego wynika, że w roku gospodarczym 1944/45 Wojska Sowieckie zabrały z powiatu toruńskiego, poza kontyngentami, jakie dostały legalnie, bez podstaw prawnych na podstawie samowolnego zaboru samych zbóż, tj. pszenicy, jęczmienia, owsa – 14026 ton, mieszanki – 374 t, grochu – 37 t, ziemniaków – 20507 t, rzepaku – 11,2 t, mar chwi jadalnej – 218 kwintali, buraków pastewnych – 21784 t, siana 4809 t, słomy 26429 t. Z inwentarza żywego: 5100 krów 1497 jałówek 103 buhaje 167 cieląt 1066 macior 5811 warchlaków 5811 owiec itd.
Zestawienie obejmuje tylko 70% faktycznie zabranych ziemiopłodów, bo 30% zabranych ziemiopłodów nie zostały zgłoszone, gdyż ludność nie wierzyła w po wodzenie akcji odszkodowawczej. Są to cyfry wprost przerażające swoim ogromem i wykazujące od razu, dlaczego ludność polska cierpi taką biedę i dla czego nie można obecnie zaopatrzyć powiatu w konieczne produkty. Przyczyną tego było to, że Wojska Sowieckie wszelkie zapotrzebowanie kryły nie za pośrednictwem polskich władz administracyjnych, lecz we własnym zakresie, nie bacząc zupełnie na wszelkie środki i zaradcze przedsięwzięcia [podejmowane] przez władze. Teraz grozi to samo. Trzeba zaznaczyć, że na poszczególnych majątkach Wojska Sowieckie już zabierają zboże, sami młócą jeszcze zielone żyto, nie dają dostępu administratorom. Są wypadki zabierania plonów na gospodarstwach, które stanowią prywatną własność większych polskich gospodarzy i nie podlegających władzom radzieckim. Na ingerencję władz polskich władze wojskowe sowieckie albo wcale nie wkraczają, albo reagują w ten sposób – gdy w danym terenie wojennym komendant zakaże jakiejś akcji lub zakaże zbierania plonów i zbiorów, wtedy odnośna jednostka kwestionuje właściwość danego komendanta wojennego i każe sobie przynieść rozkaz jakiegoś wyższego dowódcy, którego miejsce pobytu jest w ogóle nie znane, albo nawet odwołują się do władz w Moskwie itp. […] Te same skutki gospodarcze wywołują także niepożądane skutki polityczne. Ludność wskutek zabierania im ostatniego kawałka chleba i inwentarza żywego zaczyna upatrywać, że wszystkie bolączki, cierpienia i nie dostatki mają źródło i przyczynę w zmasowaniu wojsk sowieckich, mających charakter jakiejś celowej akcji, jakby na szkodowanie tej ludności. Trudno szerzyć pojęcia wiecznego sojuszu, przyjaźni między narodami itp., jeśli fakty codziennego życia przeczą głoszonym hasłom i wskutek takiego stanu rzeczy tracą tylko siły bojowe, aktywistyczne partie na swoim znaczeniu w masach, bo masy po prostu przestają im wierzyć, a tak samo zaczynają wątpić w szczerość oświadczeń rządowych[2].
Ile jeszcze uda się odnaleźć takich zestawień rabunków dokonywanych przez jednostki Armii Czerwonej?
[1] R. Kozłowski, Zapomniany epizod z pobytu Armii Czerwonej w Toruniu [w:] Rocznik Toruński nr 25, Toruń 1998, s. 101.
[2] APB, AKW PZPR-B, sygn. 30/VI/3.
Jest to fragment rozdziału pt. Wydarzenia toruńskie z czerwca 1945 roku z K. Drozdowski, Palili, mordowali, gwałcili. Zbrodnie Armii Czerwonej na Polakach w latach 1920-1945, Bydgoszcz 2022.
